อย่างที่เรารู้กันดีครับว่าประเทศไทยของเรา มีปัญหาเกี่ยวกับการจราจรภายในเมืองหลวงหรือกรุงเทพค่อนข้างมากใช่มั้ยล่ะ ทางที่แก้ได้และดูเป็นหนทางที่ดีก็คือการผลักดันในคนหันไปใช้ระบบขนส่งสาธารณะกันมากขึ้น

        จุดนี้เองทางกรุงเทพมหานครก็ไม่ได้นิ่งนอนใจนะ เร่งเดินหน้าทำการศึกษาและวางแผน พัฒนาพื้นที่ที่มีศักยภาพรอบบริเวณสถานีขนส่งมวลชน – TOD (Transit-Oriented Development) เป็นโครงการคู่ขนานกันไปด้วย

        โดยมีเป้าหมายที่สอดรับกับผังเมืองกทม.ฉบับใหม่ ในการส่งเสริมให้กทม.เป็นเมืองกระชับ มีการใช้ประโยชน์ที่ดินแบบผสมผสานเต็มศักยภาพของพื้นที่ให้สอดคล้องกับแผนพัฒนาระบบราง และผังเมืองรวมกทม.

        ซึ่งถ้าหากแผนการนี้ออกมาดี ก็เป็นส่วนสำคัญที่ช่วยส่งเสริมให้ลดการใช้รถยนต์ และสนับสนุนความเป็นเอกลักษณ์ของย่านให้ผสมผสานกับการใช้ชีวิตสมัยใหม่ได้อย่างมากเลยล่ะครับ

        สำหรับการคัดเลือกสถานีที่จะนำมาเป็นต้นแบบในการทำ TOD เริ่มต้น จากการศึกษาแนวคิดทฤษฎี กฎหมาย และแผนงานที่เกี่ยวข้อง จะเห็นว่า มีพื้นที่น่าสนใจกว่า 100 สถานี กันเลยทีเดียว

        แต่ถ้าจะให้พัฒนาพร้อมกันในทีเดียวก็คงจะเกิดความวุ่นวายทั่วทั้งเมือง เค้าจึงมีการคัดเลือกสถานีศักยภาพเพื่อเป็นพื้นที่ต้นแบบ TOD 5 บริเวณ ประกอบด้วย

• สถานีประตูน้ำ
• สถานีวงเวียนใหญ่
• สถานีเตาปูน
• สถานีลำสาลี
• สถานีบางขุนพรหม

        โดยแนวทางการออกแบบ 5 สถานีต้นแบบ ตามหลักการของ TOD ตามมาตรฐาน Institute for Transportation and Development Policy ก็เพื่อเอื้อต่อการใช้ประโยชน์คนคนกรุงมากที่สุดจริง ๆ ครับ

        ไม่ว่าจะเป็น... การส่งเสริมการเดิน (WALK) การส่งเสริมการใช้จักรยาน(CYCLE) การสร้างเส้นทางเชื่อมต่อการเปลี่ยนถ่ายการขนส่ง(CONNECT) การออกแบบอาคารแบบผสมผสาน(MIX) การเพิ่มความหนาแน่น(DENSITY) การสร้างความกระชับ(COMPACT) และการสร้างความเปลี่ยนแปลงรูปแบบการเดินทาง(SHIFT) 

        อยากรู้กันแล้วใช่มั้ยล่ะว่าแต่ละสถานีจะมีแนวคิดในการวางผังพัฒนาพื้นที่ยังไง และจะมีพื้นที่ใช้สอยอะไรให้เราสามารถไปใช้งานได้บ้าง ตามผมไปดูกันเล๊ยยย

        สถานีเตาปูน - ศูนย์กลางการคมนาคม

        เริ่มต้นที่สถานีใหญ่ที่เป็นจุดเริ่มต้นของชาวสายสีม่วงกันก่อนเลย พื้นที่โดยรอบสถานีถูกกำหนดบทบาทตามผังเมืองรวมให้เป็นพื้นที่อยู่อาศัยหนาแน่นสูง ที่เตรียมจะพัฒนาพื้นที่พาณิชยกรรมศูนย์กลางรอง บริเวณศูนย์คมนาคมพหลโยธิน หรือสถานีกลางบางซื่อ

        ซึ่งในอนาคตอย่างที่พวกเราทราบกันเลยครับว่าสถานีกลางบางซื่อจะเป็นศูนย์กลางการคมนาคมที่ใหญ่ที่สุดในเขตเมือง และเอชียตะวันออกเฉียงใต้ รวมถึงการเป็นจุดตัดสถานีรถไฟฟ้าระหว่างสายสีน้ำเงินและสายสีม่วงที่เปิดให้บริการแล้วในปัจจุบันด้วย

        แนวคิดในการพัฒนาพื้นที่สถานีเตาปูนจึงเน้นหนักไปที่การพัฒนาเพื่อประสิทธิภาพการเชื่อมต่อสถานีเตาปูนกับย่านที่สำคัญโดยรอบเป็นหลัก ไม่ว่าจะเป็นศูนย์คมนาคม หรือรัฐสภาแห่งใหม่ก็ตาม

        โดยจะมีการเพิ่มเส้นทางและโครงข่ายการสัญจรทั้งภายในและภายนอกย่านทั้งในแนวเหนือ-ใต้และตะวันออก-ตะวันตกให้เชื่อมถึงกันได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นไปอีก

        นอกจากนี้ยังส่งเสริมโอกาส การขยายตัวทางเศรษฐกิจด้วยพาณิชยกรรมและการอยู่อาศัยชั้นดี ร่วมกับการรักษาความมีเอกลักษณ์ของย่านค้าขายวัสดุก่อสร้างและเฟอร์นิเจอร์ไม้ บางโพ ซึ่งสามารถต่อยอดไปสู่พื้นที่เศรษฐกิจสร้างสรรค์ในอนาคตได้ครับผม

        สถานีบางขุนพรหม - ศูนย์กลางท่องเที่ยว

        ต่อกันที่พื้นที่รอบ สถานีบางขุนพรหม ที่ตั้งอยู่ในพื้นที่ย่านประวัติศาสตร์เก่าแก่ของกรุงเทพฯ ซึ่งนอกจากพื้นที่นี้จะต่อเนื่องกับเกาะรัตนโกสินทร์ทางเหนือ ยังเป็นพื้นที่สำคัญทางประวัติศาสตร์รวมถึงมีย่านชุมชนเก่าแก่มีอัตลักษณ์อยู่เป็นจำนวนมากด้วยครับ

        ซึ่งความมีเอกลักษณ์ทางด้านวัฒนธรรมของพื้นที่ที่โดดเด่นนี้เอง ที่ช่วยสะท้อนลักษณะการตั้งถิ่นฐานแบบชาวบางกอกให้เด่นชัดกว่าย่านอื่น ๆ บริเวณสถานีบางขุนพรหมจึงมีศักยภาพในการพัฒนาด้านการท่องเที่ยว เพราะสามารถชูจุดเด่นได้ทั้งเชิงวัฒนธรรมและเชิงวิถีชีวิตชุมชน

        ถ้าเพื่อน ๆ คนไหนที่เคยมีโอกาสได้ไปเดินเล่นย่านนี้จะพบว่าย่านบางขุนพรหมเป็นชุมชนเก่าแก่ที่มีสถาปัตยกรรมที่เป็นเอกลักษณ์มาก การพัฒนาจะเป็นแบบการเพิ่มความหนาแน่นสร้างบรรยากาศและกิจกรรมใหม่ให้กับย่าน 

        ทั้งนี้ก็เพื่อให้เมืองที่เคยเงียบเหงาแบบชุมชนเก่ามีความคึกคักที่มากขึ้น โดยกำหนดกิจกรรมพาณิชย์รูปแบบต่างๆ ตอบรับคนทำงานใหม่ในพื้นที่ รวมถึงช่วยส่งเสริมโอกาสทางธุรกิจบนฐานของการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรมในพื้นที่ต่อเนื่องกับเกาะรัตนโกสินทร์ให้มากขึ้นด้วย

        ประสานความหลากหลายของกิจกรรมเชิงพาณิชย์ที่มีอยู่เดิมและธุรกิจใหม่ ที่สะท้อนวิถีชีวิตชุมชนดั้งเดิมคงไว้ซึ่งเสน่ห์แห่งวิถีชุมชนบางกอกที่ร่วมสมัย ส่งเสริมการเชื่อมต่อการเดินทางท่องเที่ยวและการเข้าถึงพื้นที่สาธารณะ พื้นที่ริมน้ำ ศาสนสถาน ตลอดจนแหล่งเรียนรู้วัฒนธรรมและวิถีชีวิตชุมชนด้วยระบบโครงข่ายทางเดินเท้าและจักรยานที่มีประสิทธิภาพและปลอดภัย

        สถานีประตูน้ำ - ศูนย์กลางพาณิชยกรรม

        ถ้าพูดถึงย่านที่มีความคึกคักด้านพาณิชยกรรมของกรุงเทพ หนึ่งในนั้นก็ต้องยกให้กับย่านราชประสงค์ใช่มั้ยล่ะ แต่ด้วยความที่พื้นที่บริเวณนั้นมีความเจริญอัดแน่นอยู่แล้ว ย่านที่ใกล้ ๆ อย่างประตูน้ำจึงเป็นที่น่าจับตาไม่แพ้กัน

        พื้นที่โดยรอบสถานีประตูน้ำจะถูกกำหนดบทบาทตามผังเมืองรวมให้เป็นพื้นที่พาณิชยกรรมศูนย์กลางเมือง หรือ CBD เป็นศูนย์กลางของพื้นที่ที่มีความหลากหลายในระดับนานาชาติ 

        ไม่ว่าจะเป็น เสื้อผ้า คอมพิวเตอร์ สินค้าไอที ย่านธุรกิจการเงิน อาคารสำนักงานขนาดใหญ่ โรงแรม ร้านค้า และร้านอาหารจำนวนมากก็มีการรวมตัวกันอยู่หนาแน่น

        แต่สิ่งที่เป็น จุดอ่อนของประตูน้ำในตอนนี้ก็คือการเดินทางที่ยังไม่มีระบบรางเข้าถึง ซึ่งตามแผนหลังพัฒนาสถานีประตูน้ำขึ้นมาแล้ว ย่านนี้จะเป็นศูนย์กลางการจ้างงานและศูนย์รวมนักลงทุนทั้งชาวไทยและชาวต่างชาติ

        แนวคิดในการพัฒนาพื้นที่จะเน้นไปที่การสนับสนุนศักยภาพ และบทบาทของพื้นที่พาณิชยกรรมศูนย์กลางเมืองที่มีความหนาแน่นสูง เชื่อมโยงธุรกิจและแหล่งท่องเที่ยวหลักที่ต่อเนื่องจากย่านสยาม-ราชประสงค์ รวมไปถึงย่านมักกะสัน-พระราม 9 

        ซึ่งส่วนตัวผมคิดว่าเมื่อสมบูรณ์แล้วย่านนี้จะสมบูรณ์ทั้งทั้งทางบก ทางราง และทางน้ำที่น่าจับตามาก ๆ ครับ ยิ่งถ้าเพิ่มโครงข่ายทางเท้าในพื้นที่รอบสถานีให้เชื่อมต่อแบบไร้รอยต่อก็จะยิ่งคึกคักขึ้นไปอีก

        สถานีลำสาลี - ศูนย์กลางชุมชน 

        อย่างที่พวกเรารู้กันดีว่าย่านรามคำแหง ลำสาลี เป็นย่านที่มีการอยู่อาศัยหนาแน่นครับ ศักยภาพนี้เองพื้นที่โดยรอบสถานีลำสาลีจึงถูกกำหนดบทบาทตามผังเมืองรวมให้เป็นศูนย์ชุมชน หรือ community center 

        ซึ่งจุดนี้ทำให้เกิดเป็น ตัวอย่างการพัฒนา TOD ในพื้นที่เปลี่ยนถ่ายการสัญจรหลักทางฝั่งตะวันออกของกรุงเทพฯ และพื้นที่อยู่อาศัยหนาแน่นปานกลาง เพื่อรองรับการประกอบกิจกรรมมากมายในอนาคต

        ไม่ว่าจะเป็นทางด้านธุรกิจการค้าการบริการ รวมไปถึงด้านนันทนาการที่จะก่อให้เกิดความสมดุลระหว่างที่อยู่อาศัยและแหล่งงานของประชาชนมากยิ่งขึ้นไปอีกครับ

        ซึ่งเมื่อพัฒนาเสร็จสมบูรณ์แล้วสถานีลำสาลีจะเป็นจุดตัดสถานีรถไฟฟ้า 3 เส้นทางคือรถไฟฟ้าสายสีเหลืองสายสีส้มและสายสีน้ำตาลที่เอื้อการการเดินทางเข้าสู่ใจกลางเมืองอย่างสมบูรณ์แบบ

        แนวคิดในการพัฒนาพื้นที่จะเน้นไปที่สร้างความเชื่อมโยงการเปลี่ยนถ่ายการสัญจรของระบบราง ซึ่งส่งเสริมการพัฒนาพื้นที่พาณิชยกรรมผสมผสานวิถีชีวิตชุมชนดั้งเดิมและวิถีชีวิตคนเมืองสมัยใหม่มากขึ้น

        และอย่าลืมว่าบริเวณนี้ยังมีคลองแสนแสบที่มีแผนจะส่งเสริมพื้นที่นันทนาการสำหรับการเดินทางเข้าสู่สถานีด้วยนะ โดยรวมจึงเป็นสถานีที่เอื้อต่อการใช้งานของคนในชุมชนจริง ๆ ครับ

        สถานีวงเวียนใหญ่ - ศูนย์กลางพาณิชยกรรม (ธนบุรี)

        ปิดท้ายกันด้วยสถานีฝั่งธนบุรีกันบ้างดีกว่าครับ ซึ่งศูนย์กลางของฝั่งธนบุรีที่มีความคึกคักและครบเครื่องรอบด้านที่สุดก็ต้องยกให้กับวงเวียนใหญ่

        พื้นที่โดยรอบสถานีถูกกำหนดบทบาทตามผังเมืองรวมให้เป็นพื้นที่พาณิชยกรรมศูนย์กลางรอง หรือ Sub CBD ต่อเนื่องจากศูนย์กลางพาณิชยกรรมหลัก หรือ CBD ของกรุงเทพฯย่านสีลม-สาทร 

        ซึ่งแน่นอนว่าความครบเครื่องนี้ส่งผลให้สถานีวงเวียนใหญ่เป็น ตัวอย่างการพัฒนา TOD ในพื้นที่พาณิชยกรรมหลักของฝั่งธนบุรี เพื่อส่งเสริมความเป็นศูนย์กลางธุรกิจการค้าการบริการและนันทนาการของพื้นที่ครับ

        แนวคิดในการพัฒนาพื้นที่จะเน้นไปที่การฟื้นฟูและส่งเสริมกิจกรรมการค้าไปพร้อม ๆ กับการรักษาเอกลักษณ์ของย่านวงเวียนใหญ่ ให้สมดุลไปพร้อม ๆ กัน

        ทั้งนี้ก็เพื่อตอบสนองต่อการใช้งานพื้นที่ที่ผสมผสานวิถีชีวิตกิจกรรมของผู้คนแบบดั้งเดิมและแบบสมัยใหม่อย่างกลมกลืน เพื่อให้พื้นที่สามารถพัฒนากลุ่มอาคารเพิ่มความหนาแน่นและเพิ่มความสามารถในการเข้าถึงรถไฟฟ้าด้วยการเชื่อมโยงกับระบบคลองได้นั่นเองครับ

        และทั้งหมดที่ผมเล่ามานี้ก็คือ 5 สถานีต้นแบบ TOD ที่เตรียมจะมีแผนการพัฒนาเพื่อให้เป็นไปตามแนวคิดที่วางไว้ของกรุงเทพมห่นครในอนาคต

        โดยรวมจะเห็นได้ว่ามีแผนปรับปรุงอย่างครบรอบด้าน หลัก ๆ ก็คือการผลักดันให้คนเมืองที่ต้องเดินทางเลือกใช้การขนส่งสาธารณะ เพื่อลดปัญหาการจราจรนั่นเอง

        แต่นอกจากระบบขนส่งระบบรางแล้ว แผนพัฒนานี้ก็ยังส่งเสริมทางเลือกในการเดินทางอื่น ๆ ให้ด้วยเช่นกัน ไม่ว่าจะเป็นทางเดินเท้า ทางจักรยาน หรือแม้แต่ทางน้ำที่มุ่งมั่นปรับปรุงภูมิทัศน์ริมคลองให้น่าใช้งานมากยิ่งขึ้นก็เช่นกัน

        รวมถึงการส่งเสริมพื้นที่พาณิชยกรรมแบบผสมผสานเอกลักษณ์ของแต่ละย่านเอาไว้ ไม่ว่าจะเป็นรูปแบบชีวิต วัฒนธรรม และความเป็นชุมชนเมืองเก่าที่เคยเป็นอยู่

        ทีนี้พวกเราก็ต้องรอดูกันต่อไปนะครับว่าทั้ง 5 สถานีต้นแบบจะสามารถเดินหน้าจริง ๆ ได้เมื่อไหร่ เพราะในตอนนี้ร่างผังเมืองรวมกทม. ก็ยังอยู่ระหว่างการปรับแก้อยู่เลย

        ซึ่งตามกำหนกการเห็นว่าจะมีการสรุป และประกาศใช้ในช่วงปลายปี 2564 ที่จะถึงนี้ แล้วถึงจะเห็นการพัฒนาสถานี TOP ต้นแบบเป็นรูปเป็นร่างมากขึ้นกว่านี้ครับ

ขอบคุณภาพและข้อมูลจาก : สำนักการวางผังและพัฒนาเมือง กรุงเทพมหานคร